Wiele firm aktualnie boryka się z brakiem płynności finansowej, na rynku da się zauważyć coraz to większe zatory płatnicze, dodatkowo ciągle rosnące ceny i brak dostępu do towarów i surowców sprawiają, że działanie na polskim czy międzynarodowym rynku staje się nieprzewidywalne.
Poniżej przedstawiamy powszechnie występujące w obrocie gospodarczym odsetki, których wysokość wynika z przepisów prawa. Odsetki te dotyczą więc wszystkich podmiotów, w szczególności dotyczyć mogą przedsiębiorców.
Transakcje handlowe
Ustawa z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych reguluje część obrotu miedzy przedsiębiorcami.
Ustawa przewiduje instrumenty walki z zatorami płatniczymi, obowiązki po stronie przedsiębiorców z tym związane, przyznaje rekompensatę kosztów poniesionych na odzyskiwanie należności oraz przede wszystkim wprowadza odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych.
Transakcją handlową w myśl ustawy jest transakcja, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usług związanych z działalnością gospodarczą stron.
Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych:
- gdy dłużnikiem jest publiczny podmiot leczniczy – odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i ośmiu punktów procentowych – 11,5 % w skali roku
- gdy dłużnikiem nie jest publiczny podmiot leczniczy – odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i dziesięciu punktów procentowych – 13,5% w skali roku
Odsetki ustawowe za opóźnienie
Gdy nie mamy do czynienia z ww. transakcjami handlowymi, w grę wchodzą odsetki ustawowe za opóźnienie. Dotyczą one relacji innych niż zawierane w związku z działalnością gospodarczą obu podmiotów, tj. np.:
- transakcji między konsumentami,
- lub gdy przedsiębiorcą jest tylko jedna strona transakcji a drugą konsument,
- lub gdy nawet obie strony są przedsiębiorcami, ale zawierają transakcję niewiązaną z ich działalnością gospodarczą.
W takich sytuacjach żądać można odsetek ustawowych za opóźnienie, które wynoszą 9% w skali roku.
W umowie uregulować można, że odsetki za opóźnienie będą wyższe niż wskazane wyżej, niemniej maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie.
Odsetki od kosztów procesu
Zdarza się, że koniecznością w danej sprawie jest proces sądowy. W przypadku jego wygrania (w całości lub w części), Sąd zasądzi na rzecz wygrywającej strony zwrot kosztów, na które to koszty składają się m.in.:
- koszty sądowe (np. zwrot wyłożonej opłaty od pozwu),
- koszty zastępstwa procesowego, gdy strona była reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika.
Od zasądzonych na naszą rzecz kosztów przysługują odsetki w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie. Odsetki takie przysługują od uprawomocnienia się orzeczenia je zasądzającego, do dnia zapłaty.
Jeśli kontrahent nie ureguluje należności z orzeczenia sądowego, można skierować wniosek egzekucyjny do komornika i żądać w nim nie tylko należności głównej z zasądzonymi odsetkami, ale także kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.
Wskazane wyżej stawki odsetek ukształtowane zostały 9 marca 2022 r., kiedy NBP po raz ostatni podniósł stopy procentowe. Ingerencje NBP w rynek mają wiele skutków, zwiększenie wysokości odsetek jest jednym z nich. Zaległości w płatnościach będą więc coraz bardziej dotkliwe.