Co do zasady za utrzymanie i usuwanie awarii kanalizacyjnych odpowiada przedsiębiorca przesyłowy, nie wszystkie jednak urządzenia wchodzą w skład zarządzanej przez niego sieci. Kontrowersyjny jest status przyłączy kanalizacyjnych spajających z siecią instalacje wewnętrzne właścicieli nieruchomości. Powszechną praktyką jest obciążanie przez przedsiębiorstwa wodociągowe tych osób kosztem budowy i utrzymania przyłączy. Czy praktyka taka jest jednak zgodna z prawem? W którym miejscu przebiega granica pomiędzy przyłączem a siecią?
Różnica pomiędzy przyłączem a siecią wodociągowo – kanalizacyjną
Rozważania dotyczące obowiązków właścicieli nieruchomości w zakresie budowy i utrzymania na własny koszt przyłączy kanalizacyjnych zacząć należy od wyjaśnienia czym jest przyłącze oraz co odróżnia je od sieci wodociągowo – kanalizacyjnej. Odpowiedź na powyższe pytania zmieniała się wielokrotnie w ciągu ostatnich kilkunastu lat i nie jest tak jednoznaczna, jak mogłoby się wydawać.
Zgodnie z treścią aktualnych przepisów prawnych, za przyłącze kanalizacyjne uważa się odcinek przewodu łączącego wewnętrzną instalację kanalizacyjną w nieruchomości odbiorcy usług z siecią kanalizacyjną, za pierwszą studzienką, licząc od strony budynku, a w przypadku jej braku do granicy nieruchomości gruntowej[1].
Za sieć wodociągowo-kanalizacyjną uważa się zaś przewody, którymi dostarczana jest woda lub którymi odprowadzane są ścieki, będące w posiadaniu przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego.
Do niedawna znaczna część orzecznictwa wyrażała pogląd, iż odcinek przewodu spajającego instalację wewnętrzną z siecią stanowi przyłącze tylko w tej części, w jakiej przebiega przez nieruchomość przyłączaną do sieci[2]. Pogląd ten jest obecnie nieaktualny. W 2017 r. Sąd Najwyższy[3] zdefiniował przyłącze kanalizacyjne jako przewód łączący wewnętrzną instalację kanalizacyjną, na odcinku od studzienki do sieci kanalizacyjnej. Wskazano przy tym, iż dla kwalifikacji przewodu jako przyłącza nie ma znaczenia kto jest właścicielem nieruchomości, przez która przewód przebiega.
Własność urządzenia
Urządzenia przesyłowe od chwili połączenia ich z siecią, wbrew ogólnej zasadzie prawa cywilnego, nie stanowią części składowych gruntu przez który biegną, a odrębny przedmiot własności. Urządzenia te należą przy tym do osoby, która poniosła koszty ich budowy lub jej następcy prawnego.
Zgodnie z obecnym kształtem wykładni sądowej[4], podmiotem zobowiązanym do pokrycia kosztów budowy przewodu jest właściciel nieruchomości przyłączonej. Dawniej jednak, obowiązek budowy odcinka przewodu w części, w jakiej przewód ten leżał poza nieruchomością władnącą, obciążał przedsiębiorcę przesyłowego[5].
Wobec powyższego, by dowiedzieć się kto jest aktualnym właścicielem przyłącza, należy ustalić czy koszt jego budowy poniósł właściciel gruntu, czy też przedsiębiorstwo przesyłowe.
Podmiot zobowiązany do utrzymania urządzenia
Jeżeli umowa o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków nie stanowi inaczej, to, zgodnie z treścią przepisów ustawowych, za zapewnienie niezawodnego działania posiadanych instalacji i przyłączy odpowiada odbiorca usług. Przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne ma z kolei obowiązek zapewnić właściwe działanie pozostałych, posiadanych przez nie, urządzeń kanalizacyjnych[6].
Zgodnie jednak ze stanowiskiem części orzecznictwa i przedstawicieli piśmiennictwa prawniczego[7], z momentem przyłączenia przyłącza do sieci, właściciel urządzenia traci nad nim posiadanie, a zyskuje je przedsiębiorstwo przesyłowe. To ono bowiem prowadzi od tego momentu z jego wykorzystaniem przesył.
Pogląd powyższy legł u podstaw wszczęcia przeciwko Wodociągom Ostrzeszowskim sp. z o. o. postępowania antymonopolowego, w którym Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów orzekł, że obciążenie odbiorców odpowiedzialnością za niezawodne działanie przyłączy kanalizacyjnych jest jednoznaczne z narzucaniem im uciążliwych warunków umów o zaopatrzenie w wodę i odbiór ścieków i stanowi praktykę naruszającą konkurencję i zakaz nadużywania pozycji dominującej[8]. Powyższy pogląd był kontestowany przez przedsiębiorstwo wodociągowe w postępowaniu sądowym, które zakończyło się oddaleniem wniesionych przez nie odwołania i apelacji.
Niezależnie od powyższego, pogląd zgodnie z którym od chwili połączenia przyłącza z siecią za jego utrzymanie odpowiada przedsiębiorca przesyłowy jest wątpliwy i sprzeczny z dotychczasowym orzecznictwem Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego[9], zgodnie z którym Osoba ubiegająca się o przyłączenie nieruchomości do sieci wodociągowo-kanalizacyjnej jest (…) obowiązana na własny koszt zapewnić wybudowanie przyłączy wodociągowo-kanalizacyjnych, a po zintegrowaniu z siecią ponosi odpowiedzialność za ich niezawodne działanie, chyba że inaczej stanowi umowa o zaopatrzenie w wodę lub o odprowadzanie ścieków[10].
Jak zatem widać, kwestia obowiązku poniesienia kosztów usunięcia awarii lub utrzymania przyłącza nie jest jednoznacznie uregulowana w orzecznictwie sądowym i administracyjnym. Argumenty na swoją korzyść znajda w nim zarówno przedsiębiorstwa przesyłowe, jak i właściciele nieruchomości.
[1] Art. 2 ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków
[2] Uchwała Sąd Najwyższego z dnia 13 września 2007 r., sygn. III CZP 79/07, LEX nr 289957.
[3] Uchwała Sąd Najwyższego 7 sędziów z dnia 22 czerwca 2017 r., sygn. III SZP 2/16, LEX nr 2308312.
[4] Uchwała Sąd Najwyższego 7 sędziów z dnia 22 czerwca 2017 r., sygn. III SZP 2/16, LEX nr 2308312.
[5] Art. 15. Ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków:
[6] Art. 5. Ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków:
[7] Uchwała Sąd Najwyższego 7 sędziów z dnia 22 czerwca 2017 r., sygn. III SZP 2/16, LEX nr 2308312; M. Balwicka-Szczyrba, 1.2.2. Urządzenia przesyłowe – zagadnienia szczegółowe [W:] Korzystanie z nieruchomości przez przedsiębiorców przesyłowych – właścicieli urządzeń przesyłowych, LEX 2015.
[8] Decyzja Prezesa UOKiK nr RPZ-7/2007 z dnia 24 stycznia 2007 r.
[9] Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 marca 2005 r., sygn. OSK 1254/2004, LEX nr 2217119.
[10] Wyrok Sąd Najwyższego z dnia 13 maja 2004 r., sygn. III SK 39/04, LEX nr 103759.
ARTYKUŁU? NAPISZ DO NAS
