Kiedy drzewa są lasem? Las w przepisach prawa

Prawidłowe rozstrzygnięcie, czy dany grunt jest lasem na gruncie przepisów prawa, jest istotne z powodu wielu regulacji o charakterze administracyjnym, cywilnoprawnym, środowiskowym czy podatkowym.

To, czy dane zadrzewienia są lasem, reguluje przede wszystkim ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach. Zawiera ona definicję lasu, jednak tak jak w wielu przypadkach – jej rozumienie może być wieloznaczne i kwestia może być przedmiotem sporów.

Zgodnie z brzmieniem art. 3 pkt 1 w. ustawy, lasem jest grunt:

1. o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokryty roślinnością leśną (uprawami leśnymi) – drzewami i krzewami oraz runem leśnym – lub przejściowo jej pozbawiony:
   • a. przeznaczony do produkcji leśnej lub
   • b. stanowiący rezerwat przyrody lub wchodzący w skład parku narodowego albo
   • c. wpisany do rejestru zabytków;
2. związany z gospodarką leśną, zajęty pod wykorzystywane dla potrzeb gospodarki leśnej: budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych, linie podziału przestrzennego lasu, drogi leśne, tereny pod liniami energetycznymi, szkółki leśne, miejsca składowania drewna, a także wykorzystywany na parkingi leśne i urządzenia turystyczne.

Powyżej przytoczono ten przepis w takiej formie, w jakiej zredagował go ustawodawca.

Przedmiotem sporów jest między innymi zagadnienie, czy grunt o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha pokryty roślinnością leśną (uprawami leśnymi) – drzewami i krzewami oraz runem leśnym, a który jednocześnie nie spełnia żadnej dodatkowej przesłanki wskazanej w literach a-c, także może być lasem.

Odpowiedź na to pytanie, którą udzielą sądy orzekające w Państwa indywidualnym przypadku, zależeć może od charakteru sprawy, w szczególności czy jest ona administracyjna czy cywilna. W sprawach cywilnych zapadały bowiem orzeczenia Sądu Najwyższego[1], zgodnie z którymi nie jest konieczne, aby grunt spełniał dodatkowe przesłanki z punktów a-c, a do uznania gruntu za las wystarczy, aby grunt był zwartą powierzchnią 0,1 ha i był pokryty odpowiednią roślinnością. Zgodnie z tym poglądem, dodatkowe przesłanki z punktów a-c dotyczą jedynie gruntów przejściowo pozbawionych roślinności. Oczywiście w sprawach cywilnych nie są wykluczone poglądy odmienne, tj. że należy spełnić dodatkowe przesłanki, jednak w praktyce część sądów powszechnych w sprawach cywilnych może sugerować się tymi orzeczeniami Sądu Najwyższego. Jednak dla przykładu Sąd Apelacyjny w Łodzi[2] nie zgodził się w tej kwestii z SN i opowiedział się za odmiennym stanowiskiem, które opisuję w akapicie poniżej.

Jeśli Państwa sprawa jest sprawą administracyjną, wówczas zauważyć należy, że poglądy sądów administracyjnych na przedstawione kwestie są inne niż przytoczone poglądy Sądu Najwyższego – Naczelny Sąd Administracyjny[3] wielokrotnie opowiadał się za stanowiskiem, że aby grunt był lasem konieczne jest, żeby spełnił nie tylko normy powierzchniowe (0,1 ha), nie tylko normy co do roślinności, ale także aby był: albo przeznaczony do produkcji leśnej lub stanowił rezerwat przyrody lub wchodził w skład parku narodowego albo był wpisany do rejestru zabytków. Nie wystarczy więc, że grunt jest gruntem 0,1 ha i jest pokryty drzewami i runem leśnym – grunt taki może być lasem w znaczeniu biologicznym, ale nie będzie lasem w znaczeniu prawnym. Aby był lasem w znaczeniu prawnym musi być dodatkowo np. przeznaczony do produkcji leśnej.

Stanowisko prezentowane w większości przez sądy administracyjne wydaje się – przynajmniej dla autora tego wpisu – bardziej przekonujące.

Oczywiście każdy z zaprezentowanych wyżej poglądów ma swoje niuanse i orzeczenia te zapadały na gruncie różnych indywidualnych spraw, wobec tego należy w każdym przypadku dokonać analizy wszystkich uwarunkowań sprawy, która Państwa dotyczy.

Dodatkowo zwrócić należy uwagę, że inne ustawy szczegółowe przewidywać mogą odmienne, „własne” definicje lasu, co także należy mieć na uwadze.

[1] Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 28 stycznia 2009 r., IV CSK 353/08, Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 28 stycznia 2010 r., I CSK 258/09,

[2] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 31 sierpnia 2020 r., I ACa 638/19,

[3] Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 października 2015 r., II OSK 308/14, Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 kwietnia 2013 r., I OSK 1983/11.