Odzyskanie wywłaszczonej nieruchomości – nowelizacja przepisów

W dniu 27 lipca 2018 r. Senat przyjął dwa projekty ustaw o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami. (druk nr 801 i 802). Ww. zmiany stanowią implementację wyroków Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14 lipca 2015 r. (sygn. akt SK 26/14) oraz z dnia 12 grudnia 2017 roku (sygn. akt: SK 39/15) i mają umożliwić byłemu właścicielowi, współwłaścicielowi lub jego spadkobiercy żądanie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości.

Odzyskanie wywłaszczonej nieruchomości kilka ciekawych informacji

Z pierwszego z ww. orzeczeń wynika, że w przypadku wywłaszczenia nieruchomości będącej uprzednio we współwłasności nie jest wymagana do żądania jej zwrotu zgoda pozostałych byłych współwłaścicieli. Zagadnienie to było problematycznie, kiedy pozostali współwłaściciele nie byli zainteresowani zwrotem, albo nie było możliwości ich odnalezienia. Bowiem w praktyce,  w ocenie organów i sądów administracyjnych współwłaściciel nie mógł wtedy żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości. Nie wynikało to z brzmienia przepisu, a z interpretacji organów i sądów. Wymóg uzyskania zgody wszystkich współwłaścicieli stanowił przeszkodę w żądaniu zwrotu wywłaszczonej nieruchomości. Trybunał zakwestionował taką praktykę wskazując, że ustawa powinna przewidywać zwrot wywłaszczonych udziałów tym, którzy tego żądają.

Drugie orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego dotyczyło kwestii pozbawienia prawa do żądania przez poprzednich właścicieli nieruchomości lub ich spadkobierców zwrotu nieruchomości jest stała się ona zbędna na cel publiczny wywłaszczonej na skutek podjętych z organem rokowań, a następnie zawartej umowy. Praktyka była taka, że organy i sądy uznawały takie wywłaszczenie za dobrowolne, co doprowadzało do absuradalnej sytuacji, że właściciel, który zgodził się w ramach umowy na wywłaszczenie i nie kwestionował wywłaszczenia doprowadzając do decyzji wywłaszczeniowej został pozbawiony uprawnienia do żądania jego zwrotu kiedy wywłaszczenie stało się zbędne. W ocenie Trybunału doszło do naruszenia zasady równości, m.in. dlatego, że przepisy przyznają silniejszą ochronę interesów majątkowych poprzednim właścicielom (lub ich spadkobiercom) przymusowo pozbawionym własności w drodze decyzji wywłaszczeniowej niż tym, którzy zgodzili się na polubowne załatwienie sprawy i zawarcie umowy z organem. Przez wywłaszczenie należy rozumieć wszelkie pozbawienie własności bez względu na formę. W konsekwencji wywłaszczenie nieruchomości w trybie rokowań i zawartej następnie umowy nie pozbawia byłych właścicieli lub ich następców prawnych żądania zwrotu wywłaszczonej nieruchomości, gdy stała się zbędna na cel publiczny uzasadniający jej nabycie.

Nowelizacja przyznaje samodzielną legitymację procesową w postępowaniu zwrotowym każdemu z byłych współwłaścicieli wywłaszczonej nieruchomości. Organ do publicznej wiadomości poda informację o wszczęciu postępowania zwrotowego. Nieprzystąpienie przez uprawnionych do ww. postępowania w terminie 3 miesięcy od ogłoszenia będzie powodować, że uprawnienie do zwrotu nieruchomości lub jej części wygaśnie. Projektowane zmiany  zrównują sytuację osób pozbawionych przez państwo nieruchomości w drodze wywłaszczenia bez względu na tryb wywłaszczenia. Uprawnionymi do żądania zwrotu wywłaszczonej nieruchomości będą zarówno byli współwłaściciele wywłaszczonej nieruchomości, jak również ich następcy prawni bez względu na to czy wywłaszczenie nastąpiło w drodze rokowań i umowy czy w drodze decyzji wywłaszczeniowej.