W dniu 11 grudnia 2015 r. Sąd Najwyższy podjął ważną dla przedsiębiorstw przesyłowych i wykonawców inwestycji liniowych uchwałę w sprawie o sygn. III CZP 88/15. Odpowiadając na pytanie prawne dotyczące stosowania przy ustanawianiu służebności przesyłu przepisów rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie, Sąd Najwyższy stosunkowo szczegółowo określił zasady, na podstawie których powinna być ustalana szerokość pasów służebności przesyłu. Rozważania SN zawarte w uzasadnieniu uchwały III CZP 88/15 stanowią ważne wskazówki nie tylko dla przedsiębiorców realizujących gazociągi, ale także inwestorów i wykonawców innych obiektów liniowych.
OLYMPUS DIGITAL CAMERAZagadnienie rozstrzygane przez Sąd Najwyższy
W uchwale z dnia 11 grudnia 2015 r. III CZP 88/15 Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi na pytanie prawne „Czy służebność przesyłu dla gazociągu wybudowanego przed dniem 12 grudnia 2001 r. obejmuje obszar strefy kontrolowanej określonej w § 10 w zw. z § 110 i w załączniku nr 2 do rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie (Dz.U.2013.640)?”
Dokonując szczegółowej analizy zagadnienia określania obszaru terytorialnego (pasów) służebności przesyłu Sąd Najwyższy doszedł do przekonania, że „obszar strefy kontrolowanej określonej w § 10 w związku z § 110 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie (Dz.U. 2013, poz. 640) oraz w załączniku nr 2 do tego rozporządzenia, nie pokrywa się z zakresem obciążenia nieruchomości służebnością przesyłu (art. 305[1] k.c.), ustanowioną dla gazociągu wybudowanego przed dniem 12 grudnia 2001 r.”
Ważniejszym jednak od treści odpowiedzi na zadane pytanie prawne są rozważania zawarte w uzasadnieniu analizowanej uchwały. Rozumowanie zaprezentowane przez Sąd Najwyższy można bowiem odnieść nie tylko do budowy gazociągów, ale także innych inwestycji liniowych (np. linii elektroenergetycznych czy sieci wodociągowych).
Ograniczenia wynikające ze strefy kontrolowanej
W pierwszej kolejności należy wskazać, że służebność przesyłu jako ograniczone prawo rzeczowe zawsze obciąża całą nieruchomości. Natomiast uprawnienia wynikające z treści służebności nie muszą być wykonywane w stosunku do całej działki lub kilku działek. Wykonywanie służebności może zostać ograniczone terytorialnie poprzez określenie tzw. pasa służebności przesyłu.
Analizując natomiast wpływ regulacji techniczno-budowlanych takich jak m.in. przepisy wyznaczające strefy kontrolowane gazociągów określone w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie, należy pamiętać, że ustalenie strefy kontrolowanej nakłada określone obowiązki zarówno na właściciela nieruchomości, jak również na przedsiębiorstwo przesyłowe, które korzysta z urządzenia. Istnienie strefy kontrolowanej musi być uwzględnianie przez organy administracji np. przy opracowywaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, a ponadto powoduje istotne ograniczenia dla właścicieli nieruchomości objętych strefą w zakresie dopuszczalnego sposobu korzystania z nieruchomości (np. wyłącza możliwość zabudowania nieruchomości w obszarze objętym strefą).
Zakres służebności przesyłu
Sąd Najwyższy wskazał , że służebność przesyłu wiąże się z przyznaniem gestorowi danej sieci prawa do wybudowania urządzeń przesyłowych na nieruchomości stanowiącej własność prywatną oraz prawa do korzystania z tej nieruchomości w oznaczonym zakresie, zgodnie z przeznaczeniem urządzeń przesyłowych. Oznacza to, że służebność przesyłu powinna być traktowana jako tzw. służebność czynna, gdyż jej ustanowienie upoważnia przedsiębiorcę przesyłowego do podejmowania skonkretyzowanych działań na nieruchomości obciążonej. Celem tego rodzaju służebności ma być utrzymanie przez gestora sieci we właściwym stanie technicznym urządzeń niezbędnych do wykonywania działalności gospodarczej, które zostały posadowione na nieruchomościach stanowiących własność osób trzecich.
W ocenie Sądu Najwyższego ustanowienie służebności przesyłu uprawnia gestora sieci do wejścia na nieruchomość, zajęcia jej na czas budowy, trwałego zlokalizowania urządzeń przesyłowych na nieruchomości oraz dostępu i uprawnienia do wejścia na grunt w celu podejmowania czynności niezbędnych do utrzymania, konserwacji, remontu, modernizacji, dozoru lub usuwania awarii urządzeń przesyłowych. Z tymi uprawnieniem gestora sieci powiązane są obowiązki każdoczesnego właściciela nieruchomości do znoszenia ograniczeń w korzystaniu ze swojej własności spowodowanych budową i eksploatacją sieci przesyłowych na działce.
Z tak określonej istoty służebności przesyłu nie wynikają natomiast innego rodzaju ograniczenia właściciela nieruchomości obciążonej w wykonywaniu władztwa nad rzeczą i realizacją uprawnień wynikających z prawa własności. Tym samym ewentualne dalej idące uprawnienia i ograniczenia wynikające z przepisów techniczno-budowlanych – objęcie danego obszaru nieruchomości strefą kontrolowaną, wykraczają poza zakres uprawnień przynależnych gestorowi sieci wynikających z istoty służebności przesyłu.
Pas służebności powinien odpowiadać warunkom eksploatacji sieci
W konsekwencji Sąd Najwyższy podkreślił, że pas służebności przesyłu powinien przede wszystkim odpowiadać przyjętym w danym przedsiębiorstwie przesyłowym warunkom eksploatacji sieci. Wyznaczona w ten sposób strefa ma bowiem zabezpieczać potrzeby gestora związane z eksploatacją urządzeń przesyłowych, zapewniając możliwość prawidłowego korzystania z elementów danej sieci.
Właśnie takie okoliczności powinny być brane pod uwagę przez Sąd przy ustanawianiu służebności przesyłu. Nie są one natomiast tożsame z przesłankami decydującymi o samym wyznaczeniu strefy (kontrolowanej), na obszarze której właściciel nieruchomości powinien liczyć się z istnieniem urządzenia w celu zapewnienia bezpiecznych warunków jego eksploatacji i funkcjonowania.
Przykładowo, jeżeli dany odcinek sieci zostanie zlokalizowany przy granicy działki, to może wystąpić również potrzeba obciążenia służebnością przesyłu działki sąsiedniej. Służebność będzie wówczas obejmowała – przede wszystkim prawo do wejścia na tę nieruchomości w celu wykonywania robót niezbędnych do utrzymania urządzenia zlokalizowanego na innej działce. Treścią służebności nie będzie natomiast objęta kwestia samej lokalizacji elementów sieci przesyłowej przedmiotowej działce, które zostaną wybudowane na innej, sąsiedniej działce.
Podsumowanie
W świetle powyższych rozważań Sąd Najwyższy przyjął, że ograniczenia wynikające z przepisów techniczno-budowlanych (np. Rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r.) nie pokrywają się zakresem obciążenia służebnością przesyłu na podstawie art. 3051 k.c. Nie ma zatem obowiązku ich uwzględniania przy określaniu szerokości i powierzchni pasa służebności.
Podstawę do ustalenia obszaru nieruchomości, do którego ograniczone będzie wykonywanie przez przedsiębiorstwo przesyłowe uprawnień przyznanych w ramach służebności przesyłu, stanowią zatem tzw. pasy eksploatacyjne wyznaczane przez dane przedsiębiorstwo przesyłowe, uwzględniające charakter danej sieci oraz obszar potrzebny do jej eksploatacji i utrzymania należytej sprawności technicznej.
Powyższe nie oznacza natomiast, że przy ustaleniu wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, Sąd rozpoznający sprawę powinien brać uwagę tylko obszar pasa eksploatacyjnego sieci przesyłowej i wynagrodzenie za korzystanie z tej części nieruchomości. Odpowiednie wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu, o którym mowa w art. 3052 §2 k.c. może bowiem obejmować także inne elementy i szkody właściciela nieruchomości obciążonej, o czym będzie mowa w kolejnym artykule.
źródło zdjęcia: wikipedia.pl
ARTYKUŁU? NAPISZ DO NAS
