Jak wybudować farmę wiatrową, liberalizacja zasady 10 H – część I

Z artykułu dowiesz się:

1. Jaki jest ostateczny kształt ustawy odległościowej
2. W jakiej odległości od zabudowań sytuowane mogą być farmy wiatrowe
3. Czy każdy, nawet pojedynczy wiatrak objęty jest ograniczeniami?

Po licznych perturbacjach udało się uchwalić zmianę zasad lokalizowania farm wiatrowych, w szczególności dopuszczono odstępstwa od rygorystycznej zasady tzw. 10H, która znacznie zablokowała inwestycje w Polsce. Liberalizacja prawa jest także elementem warunkującym otrzymanie z Unii Europejskiej pieniędzy w ramach Krajowego Planu Odbudowy (KPO) i stanowi jeden z tzw. kamieni milowych. Pierwotnie projekt zakładał jeszcze bardziej korzystne zasady, jednak ostateczna wersja noweli nie jest już tak atrakcyjna.

 „Ustawa odległościowa” to ustawa z dnia 20 maja 2016 r. o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych oraz omawiana głośna nowelizacja w postaci ustawy z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych oraz niektórych innych ustaw.

Nowelizacja wejdzie w życie po 30 dniach od ogłoszenia w Dzienniku Ustawy, tj. 23 kwietnia 2023 r. – za wyjątkiem jednej kwestii, którą opiszemy w kolejnej części wpisu, wchodzącej w życie od 2 lipca 2024 r.

Jakich turbin wiatrowych dotyczą ograniczenia?

Ustawa odnosi się jedynie do farm wiatrowych na lądzie, nie dotyczy farm morskich.  

Ograniczeniami z omawianych przepisów objęte są elektrownie wiatrowe, rozumiane zarówno jako ich części budowlane jak i niebudowlane (tj. techniczne m.in. zespół łopat, przeniesienia napędu, generator, gondola, mechanizm obrotu).

Przez pryzmat ustawy należy rozpatrywać jedynie niektóre wiatraki, tj. te tworzące elektrownię wiatrową w rozumieniu ustawy. Chodzi więc o instalacje odnawialnego źródła energii, w której energia wytwarzana jest z wiatru, o mocy większej niż moc mikroinstalacji (czyli większej niż 50 kW). Omawiane ograniczenia nie dotyczą więc wiatraków pojedynczych, „przydomowych” o małej mocy (z zastrzeżeniem wszelkich innych ograniczeń przy ich lokalizacji wynikających z innych przepisów niż ustawa odległościowa).

Gdzie można wybudować farmę wiatrową?

Elektrownie wiatrowe lokalizowane mogą być wyłącznie na bazie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Decyzja o warunkach zabudowy (WZ) nie będzie więc wystarczająca. Tak zresztą było już także na gruncie poprzedniego stanu prawnego.

Główna zmiana polega jednak na tym, że dotychczas zarówno farma wiatrowa od budynku mieszkalnego (albo budynku o funkcji mieszanej), jak i budynek mieszkalny (lub mieszany) od farmy winny znajdować się w odległości co najmniej dziesięciokrotności wysokości elektrowni wiatrowej mierzonej od poziomu gruntu do najwyższego punktu elektrowni (czyli w praktyce do wzniesionej łopaty wirnika). Była to słynna zasada 10h (dziesięciokrotna wysokość).

Zastosowanie takich rozwiązań zablokowało większość inwestycji w farmy wiatrowe po 2016 r., ponieważ liczba gruntów spełniających te rygorystyczne wymogi była niewielka i w sporej części została już wykorzystana.

Ustawodawca teraz przewiduje jednak, że:

• w przypadku lokalizowania nowej farmy czy przebudowy starej jej odległość od budynku mieszkalnego (lub mieszanego) także winna co do zasady odpowiadać zasadzie 10H,
• ale plan miejscowy dopuścić może mniejszą odległość (musi być to jednak nadal co najmniej 700 metrów od zabudowań). I właśnie to rozwiązanie jest kluczowe.

W toku prac senackich walczono, aby granica ta wynosiła 500 metrów, jednak ostatecznie jest ona większa.  

Także budowa nowych budynków mieszkalnych (lub mieszanych) jest dopuszczalna jedynie w odległości co najmniej 700 metrów od przyszłych elektrowni. Ale za to jeśli elektrownia przed wejściem w życie noweli uzyskała już ostateczne pozwolenie na budowę – wówczas możliwe będzie wybudowanie budynku w odległości mniejszej niż 700 metrów.

Ograniczeń odległościowych brak także w przypadku odbudowy, rozbudowy, nadbudowy czy przebudowy istniejących już budynków.

Ustawa określa sposób liczenia odległości, którymi się posługujemy. W największym skrócie są to najkrótsze odcinki pomiędzy analizowanymi obiektami – nowa ustawa daje jednak dodatkowe wskazówki interpretacyjne w tym zakresie (m.in. konieczność brania pod uwagę także całego obszaru objętego decyzją WZ czy liczenie odległości od linii rozgraniczającej teren potencjalnej inwestycji wyrysowanej w planie miejscowym i inne). Każdorazowo warto więc to przeanalizować przy konkretnej inwestycji.

Podtrzymuje się także zakaz lokalizowania farm wiatrowych na obszarach form ochrony przyrody (Parki Narodowe, krajobrazowe, rezerwaty przyrody, obszary Natura 2000), choć regulacja w tym zakresie różni się nieznacznie. Nowe Parki Narodowe i rezerwaty mogą być lokalizowane bez przeszkód, niemniej w drugą stronę: nowa farma wiatrowa musi pojawić się w odległości 10H od Parku Narodowego czy co najmniej 500 m od rezerwatu.  

* * *

W kolejnej części odniesiemy się także do zasad partycypacji mieszkańców w procedurze planistycznej oraz możliwości po ich stronie, aby objąć część mocy z wybudowanych lokalnych farm wiatrowych i stać się prosumentami wirtualnymi energii odnawialnej. Są to zupełnie nowe rozwiązania.