Przekształcenia spółek z gruntami rolnymi – uwaga na wadliwe sformułowanie przepisów noweli!

Z początkiem października, a konkretnie od 5 października 2023 roku, obowiązują zmodyfikowane przepisy ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego. Ustawa te reguluje ograniczenia w zakresie obrotu gruntami rolnymi oraz udziałami i akcjami spółek, które takie grunty posiadają.

Zmiany te dotyczą szeregu okoliczności, w tym między innymi poszerzenia katalogu nieruchomości, które są zwolnione z reglamentacji ustawowej (nieruchomości o powierzchni użytków rolnych 0,3 ha), przewidziano także nowe ograniczenia w obrocie akcjami i udziałami w spółkach, które posiadają spółki zależne z nieruchomościami rolnymi.

Przekształcenia spółek i jednoosobowych działalności gospodarczych

W tym wpisie  skupimy się jedynie na kwestii przekształceń – zarówno przekształceń osób fizycznych, prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą w spółkę handlową, przekształceń spółki cywilnej w spółką handlową, jak i przekształceń spółek handlowych w inne spółki handlowe.

Zmiany te w ostatnim czasie są dość popularne wśród przedsiębiorców, należy jednak przy takiej operacji zbadać kwestię gruntów rolnych. Przekształcenie na gruncie ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego jest bowiem traktowane jako zbycie gruntu rolnego przez „starą” spółkę i nabycie go przez „nową” spółką przekształconą – a zbycie i nabycie gruntu rolnego nie zawsze jest takie proste i możliwe.

Zamiary ustawodawcy

Deklarowanym przez ustawodawcę celem nowelizacji, która weszła w życie 5 października 2023 r. miał być następujący stan prawny:

1. Przekształcenie osoby fizycznego prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą w spółkę handlową miało podlegać ustawie i rodzić np. uprawnienie po stronie KOWR do nabycia gruntu rolnego po przekształceniu (czyli tutaj stan prawny miał pozostać bez zmian),

• przekształcenie spółki cywilnej w spółką handlową także miało podlegać ustawie i rodzić np. uprawnienia po stronie KOWR (czyli także tutaj stan prawny miał pozostać bez zmian),

• przekształcenie jednej spółki handlowej (np. spółki komandytowej) w inną spółkę handlową (np. sp. z o.o.) miało być właściwie obojętne dla KOWR i dla ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego – tutaj zaistnieć miała kluczowa zmiana, ponieważ do tej pory, jak wskazałem wyżej, także takie przekształcenie traktowane było (jest) jako zbycie gruntu i nabycie go przez „nową” spółką powstałą z przekształcenia.

Jednak zgodnie z inną ustawą, która reguluje kwestie spółkowe – Kodeksem spółek handlowych – w tym przypadku zachodzić powinna pełna sukcesja jednego podmiotu w drugi i ciągłość pomiędzy nimi, wobec czego słusznym postulatem ustawodawcy było, aby te konkretne przekształcenia nie podlegały takim ograniczeniom, jak te wskazane w punktach 1 oraz 2 powyżej. Na gruncie innych ustaw przyjmuje się bowiem, że podmiot przekształcany i przekształcony to ten sam podmiot – lecz inaczej jest w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego.

Jaki jest problem z tą nowelizacją?

Niestety, w mojej ocenie ustawodawca nie zawarł w zmienionych przepisach tego, co deklarował, że będzie możliwe, tj. na gruncie aktualnych przepisów nie da się w mojej ocenie stwierdzić, że przekształcenie spółki handlowej w inną spółkę handlową jest wyłączone spod ustawy i nie rodzi po stronie KOWR prawa nabycia gruntu rolnego. Istnieje także ryzyko nieważności czynności przekształcenia i przeniesienia własności gruntu na „nową” spółkę.

Ustawodawca co prawda zmodyfikował odpowiednie przepisy (art. 2a ust. 3 pkt 11 oraz pkt 14 a także art. 4 ust. 1 pkt 4 litera b oraz c ustawy), jednak z tej modyfikacji nie wynika, to co wynikać miało.  

Ustawodawca sformułował przepisy noweli w następujący sposób: prawo nabycia gruntu rolnego przez KOWR przysługiwać KOWR będzie, jeżeli nabycie nieruchomości rolnej następuje w wyniku m.in. innej czynności prawnej lub innego zdarzenia prawnego, w szczególności:

„przekształcenia przedsiębiorcy albo spółki cywilnej w spółkę handlową na podstawie przepisów ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych”

Z powyższego nie sposób jednak w mojej ocenie bezpiecznie wyinterpretować, że chodzi o przekształcenie jedynie:

1. osoby fizycznej prowadzącej jednodobową działalność gospodarczą albo
2. spółki cywilnej

– w spółkę handlową.

W mojej ocenie w zakresie tego przepisu mieści się niestety przekształcenie spółki handlowej w inną spółkę handlową, ponieważ one także są „przedsiębiorcą”.

Ustawodawca w nowelizacji jasno wskazuje, że chodzi o przekształcenie „przedsiębiorcy”. Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego nie zawiera odrębnej definicji przedsiębiorcy, wobec czego odwołać się należy między innymi do definicji zawartej w ustawie – Prawo przedsiębiorców. Tam przedsiębiorcą jest zarówno osoba fizyczna, osoba prawna, jak i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą. Wobec tego właściwie każdy podmiot znany prawu może być przedsiębiorcą. Przedsiębiorcami są bez wątpienia także spółki handlowe powołane przecież do prowadzenia działalności gospodarczej.

Podsumowanie

Na chwilę obecną rekomendowałbym bardzo ostrożnościowe podchodzenie do przekształceń z użyciem znowelizowanych przepisów, ponieważ skutki popełnienia błędu mogą być bardzo dotkliwe. W mojej ocenie sytuacja ta wymaga pilnej interwencji ustawodawcy i ujawnienia w przepisach, że nie chodzi o każdego „przedsiębiorcę”, ale jedynie o osobę fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą.