Konfliktowe sytuacje na budowie to codzienność złożonego procesu realizacji inwestycji. Chociaż przy rzetelnym współdziałaniu stron każdy spór można konstruktywnie rozwiązać, często dochodzi do eskalacji napięcia pomiędzy Inwestorem, Wykonawcą i Projektantami sprawującymi nadzór autorski. W ostatnim czasie spotykam się z licznymi zapytaniami o rzeczywisty zakres uprawnień projektanta w trakcie realizacji budowy.
Najwięcej wątpliwości wzbudza zagadnienie uprawnienia projektanta do skutecznego wstrzymania realizacji budowy. Każda nieplanowana przerwa w pracach to nie tylko konieczność modyfikacji harmonogramu i nadrabiania opóźnień, lecz również dodatkowe koszty organizacyjne dla Inwestora i Wykonawcy. W sytuacjach konfliktowych projektanci nieraz posługują się argumentem, że w braku porozumienia z pozostałymi uczestnikami inwestycji wstrzymają budowę. Czy rzeczywiście przysługuje im takie uprawnienie?
Wątpliwości uczestników procesu inwestycyjnego wynikają z interpretacji obowiązującego art. 21 Prawa Budowlanego określającego kompetencje projektanta w trakcie realizacji budowy. W świetle tej regulacji projektant posiada dwa kluczowe uprawnienia:
a) prawo wstępu na teren budowy i dokonywania zapisów w dzienniku budowy dotyczących jej realizacji;
b) żądania wpisem do dziennika budowy wstrzymania robót budowlanych w razie stwierdzenia możliwości powstania zagrożenia lub wykonywania ich niezgodne z projektem.
Właśnie uprawnienie dotyczące wstrzymania budowy wzbudza najwięcej kontrowersji wśród Inwestorów i Wykonawców. Zagrożenie wstrzymania budowy jest bowiem argumentem wykorzystywanym również do osiągnięcia innych celów jak np. rozwiązania sporu projektanta z inwestorem co do błędów w projekcie lub zapłaty wynagrodzenia za dokumentację.
Dotychczasowe orzecznictwo jak i samo literalne brzmienie tego przepisu broni jednak przede wszystkim Inwestorów i potrzeby sprawnego prowadzenia budowy. Wielokrotnie podkreślano, m. in. że ustawodawca wyraźnie rozróżnił sferę uprawnień projektanta w zakresie prawa publicznego – wpływu na realizację budowy oraz w sferze prawa prywatnego. Uprawnienie z art. 21 Prawa Budowlane nie jest zatem środkiem do realizacji roszczeń majątkowych projektanta lub ochrony jego osobistych i majątkowych praw autorskich do projektu budowlanego (tak m.in. w wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 13 września 2017 r. I ACa 322/17). Istotą przyznanych projektantowi w Prawie budowlanym uprawnień jest ochrona interesu publicznego, związanego z ochroną bezpieczeństwa powszechnego, życia i mienia ludzi oraz uzasadnionych interesów osób trzecich. Realizacja innych praw w sferze prywatnej nie może natomiast następować w ramach uczestniczenia przez projektanta w procesie budowlanym.
W konsekwencji uprawnienie projektanta z art. 21 p.b. polegające na domaganiu się wstrzymania budowy wpisem do dziennika budowy nie skutkuje faktycznym wstrzymaniem budowy, ani obowiązkiem zrealizowania tego postulatu. Wpis projektanta w dzienniku budowy ma jedynie charakter wniosku i formalnego zasygnalizowania zauważonych nieprawidłowości kierownikowi budowy.
Decyzja o wstrzymaniu budowy lub jej kontynuowaniu w przypadku nieuzasadnionego postulatu projektanta pozostaje natomiast w gestii kierownika budowy, który zgodnie z art. 22 pkt 4) i 5) p.b. ma obowiązek wstrzymania budowy w określonych przypadkach i powiadomienia inwestora o tej okoliczności. Oprócz kierownika budowy uprawnionym do faktycznego wstrzymania budowy jest również właściwy organ nadzoru budowlanego. Tego rodzaju skuteczne uprawnienie nie przysługuje natomiast projektantowi na tle art. 21 p.b. Należy bowiem odróżnić możliwość „żądania wstrzymania robót budowanych” od obowiązków kierownika budowy w tym „obowiązku wstrzymania robót.”
W sytuacji konfliktu z Inwestorem, projektant nie posiada także interesu prawnego do uczestniczenia w charakterze strony w postępowaniu prowadzonym przez organy nadzoru budowlanego dotyczącym wstrzymania budowy, jak i postępowaniu naprawczym lub legalizacyjnym (Wyrok Naczelnego Sadu Administracyjnego w Poznaniu (do 2003.12.31) z dnia 26 stycznia 2001 r. II SA/Po 2404/99).
Warto również pamiętać, że nadużywanie przez projektanta uprawnień z art. 21 p.b., np. dla realizacji innych niż wynikające z tych uprawnień celów może w uzasadnionych przypadkach skutkować nawet odpowiedzialnością zawodową projektanta określoną w art. 95 p.b. – podobnie jak w przypadku pozostałych osób sprawujących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie.
ARTYKUŁU? NAPISZ DO NAS
