SN mówi NIE koncepcji służebności gruntowej z mocy ustawy (III CZP 50/17)

Po wielu miesiącach Sąd Najwyższy rozstrzygnął kluczowy dla właścicieli nieruchomości i przedsiębiorstw przesyłowych, a ponadto wzbudzający wątpliwości w orzecznictwie problem sieci przesyłowych wybudowanych na gruntach państwowych, które to nieruchomości następnie znalazły się w rękach prywatnych. Podjęta uchwała „na nowo” otwiera drogę do dochodzenia roszczeń od przedsiębiorstw przesyłowych przez właścicieli nieruchomości, którzy nabyli nieruchomości od Skarbu Państwa.

W dniu 5 czerwca 2018 roku Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów zajął się zagadnieniem nabycia z mocy prawa przez przedsiębiorstwa służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Otóż, Sąd Najwyższy odpowiadając na zadane mu pytanie, stwierdził, że nabycie przez przedsiębiorstwo państwowe – na podstawie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o zmianie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych własności urządzeń przesyłowych posadowionych na nieruchomościach należących wówczas do Skarbu Państwa nie spowodowało uzyskania przez to przedsiębiorstwo z mocy prawa służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu obciążającej te nieruchomości.[1]

Powyższe oznacza, że tendencja orzecznicza, która kształtowała się od 2016 r., a która zmierzała do przyjęcia, że w dniu uwłaszczenia państwowych osób prawnych właściciele urządzeń przesyłowych nabyli służebność gruntową z mocy ustawy (tak Sąd Najwyższy w sprawach rozpatrywanych przez pod sygn. IV CSK 510/15, IV CSK 531/15, II CSK 462/16)  została obalona przez uchwałę składu 7 sędziów Sądu Najwyższego.

Sąd odmówił natomiast podjęcia uchwały w zakresie odpowiedzi na pytanie, czy przedsiębiorstwo przesyłowe zasiadywało wówczas służebność gruntową o treści odpowiadającej służebności przesyłu jako posiadacz w dobrej czy złej wierze oraz w jakiej dacie rozpoczął się bieg terminu zasiedzenia tej służebności na rzecz przedsiębiorstwa przesyłowego. Pytanie to według Sądu Najwyższego nie odzwierciedla zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości. Warto zauważyć, że odpowiedź wskazująca na nabycie w dobrej wierze w praktyce oznaczałaby, że  nabycie służebności przez zasiedzenie nastąpiło najpóźniej z dniem 7 stycznia 2011 r., co spowodowałaby powstanie generalnej zasady rozstrzygania spraw. Zatem tak jak dotychczas sąd w okolicznościach konkretnej sprawy będzie badał dobrą bądź złą wiarę przedsiębiorstw przesyłowych.

Na tą długo wypatrywaną uchwałę oczekiwała większość podmiotów zaangażowanych w sprawy zasiedzenia służebności przesyłu, bowiem przełamuje ona dotychczasową linię orzeczniczą Sądu Najwyższego zmierzającą do rozstrzygania spornych zaszłości na korzyść przedsiębiorstw przesyłowych.  Stanowisko Sądu Najwyższego umożliwia właścicielom nieruchomości, którzy nabyli je od Skarbu Państwa np. od dawnej Agencji Nieruchomości Rolnych razem z wybudowanymi już na tych działkach sieciami przesyłowymi możliwość dochodzenia przed sądem ustanowienia służebności przesyłu za wynagrodzeniem.

Pozostaje z niecierpliwością oczekiwać na wyroki Trybunału Konstytucyjnego w sprawach  o sygn. P 10/16, P 7/17, dotyczących wykreowanej przez orzecznictwo Sądu Najwyższego koncepcji nabycia w drodze zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu przez przedsiębiorcę przesyłowego lub Skarb Państwa przed 2008 r.

[1] Uchwała Sądu Najwyższego składu 7 sędziów, wydana w dniu 5 czerwca 2018 roku w sprawie o sygnaturze III CZP 50/17.