Jeżeli wykonawca ukończył większość zleconych mu prac, może domagać się zmniejszenia kary umownej. O wysokości koniecznej do zapłacenia kwoty zdecyduje sąd, który powinien rozważyć wszystkie okoliczności sprawy. Kara ustalona przez sąd może być znacznie niższa od wynikającej wprost z umowy.
W poprzednim artykule poruszyliśmy zagadnienie miarkowania kary umownej z powodu rażącego wygórowania jej wysokości. Trzeba również zwrócić uwagę, że obowiązujące przepisy przewidują możliwość zastosowania także innej, samodzielnej podstawy do zmniejszenia wysokości kary umownej, tj. wykonanie zobowiązania w znacznej części. Odnosząc się do typowych relacji w procesie budowalnym i przypadków obciążania wykonawca przez inwestora karami umownymi należy wskazać, że wykonanie zobowiązania w znacznej części powinno znajdować zastosowanie zwłaszcza w kontraktach budowlanych.
W przypadku robót budowlanych podstawą do obniżenia kary umownej może być np. wykazanie przez wykonawcę przed sądem, że na wskazany w umowie termin zakończenia prac, roboty były w większości wykonane, a do ukończenia pozostały tylko drobne prace wykończeniowe. Tak samo może być w przypadku gdy Wykonawca w ramach jednej umowy buduje kilka obiektów, a opóźnienie wykonawcze dotyczy tylko jednego z nich.
Dodatkowym argumentem przemawiającym na korzyść wykonawcy może być także sytuacja, kiedy Inwestor odmawiał dokonania odbioru robót domagając się wcześniej dokończenia drobnych, nieistotnych dla całego przedsięwzięcia elementów zadania. Takich elementów, które równie dobrze można by uznać w protokole odbioru za wady nieistotne, które następnie wykonawca usunąłby w ramach rękojmi lub gwarancji.
Przedstawienie w procesie sądowym dowodów pozwalających na wykazanie przesłanki wykonania zobowiązania w znacznej części będzie każdorazowo uzależnione od specyfiki danego kontraktu, zakresu robót budowlanych oraz umówionego sposobu ich wykonywania. Punktem odniesienia do uznania, że zobowiązanie zostało wykonane w znacznej części, będzie oczywiście stan, w którym prace zostałyby wykonane w całości. Obrona wykonawcy powinna być zatem oparta na konkretnych faktach i okolicznościach przemawiających na jego korzyść. To na wykonawcy domagającemu się zmniejszenia kary umownej spoczywa bowiem ciężar wykazania korzystnych dla niego faktów.
Przy sądowym miarkowaniu kary umownej zarówno wykonanie zobowiązania w znacznej części jak i opisane poprzednio rażące wygórowanie kary może stanowić samodzielną podstawę do jej zmniejszenia. Często spotykane są też sytuacje, w których zastrzeżona na rzecz inwestor kara umowna będzie mogła zostać obniżona z uwagi na wykonanie zobowiązania w znacznej części, a pomimo tego nadal będzie pozostawała rażąco wygórowana. Obydwie te podstawy mogą zostać przez sąd zastosowane równocześnie, co z kolei powinno przełożyć się na jeszcze większe zmniejszenie kary umownej.
Istotne jest także dokonanie przez sąd oceny zawartej umowy, wynikających z niej obowiązków oraz zachowania odpowiednich proporcji rozkładu ryzyka pomiędzy inwestorem i wykonawcą robót. Wszystkie te kwestie mogą pośrednio wpływać na ostateczny wynik sprawy. W ramach miarkowania kary umownej sąd ma duże możliwości dokonywania swobodnej oceny oraz rozstrzygania w oparciu o uznanie sędziowskie.
Wykonawca powinien w procesie wskazywać na wszystkie korzystne dla niego okoliczności nawet jeżeli z pozoru nie dotyczą one bezpośrednio spornej kary. Im więcej okoliczności korzystnych dla Wykonawcy tym większa swoboda sądu w miarkowaniu nałożonej przez Inwestora kary umownej.
Materiały:
- Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 sierpnia 2014 r., I ACa 351/14, Lex nr 1498922.
ARTYKUŁU? NAPISZ DO NAS
